Slissen
Wat is slissen?
Bij slissen wordt de /s/ (en vaak ook de /l/, /t/, /d/, /n/ en /z/) met de tong tussen of tegen de tanden uitgesproken. Hier zijn verschillende oorzaken voor. Zo kunnen de spieren in en rondom de mond te slap zijn of kan er sprake zijn van te weinig beheersing over de tongspieren. Ook kunnen afwijkende mondgewoonten (zoals veel met de mond open zitten en duimen) of een verkeerd aangeleerde uitspraak, slissen veroorzaken.
Slissen doet niet alleen wat aan de verstaanbaarheid maar kan sociaal-emotioneel ook wat doen. Kinderen kunnen er in de klas mee geplaagd worden. Van volwassenen hoor je vaak dat ze zich onzeker voelen als ze slissen. Het slissen geeft een bepaalde imago. Wanneer bijvoorbeeld een advocaat slissend spreekt heeft dat impact op de waarde van wat hij of zij zegt. Een goede spraak zorgt voor respect.
Slissen en afwijkende mondgewoonten
Wanneer iemand slist is er vaak ook sprake van een afwijkende stand van de tanden en kaken en een afwijkende slik. De verschillende elementen (verkeerd slikken en slissen) houden elkaar in stand en moeten altijd tegelijkertijd aangepakt worden. Hierbij wordt therapie voor het slissen gecombineerd met oro-myofunctionele therapie (OMFT).
OMFT richt zich op:
- Het afleren van gedrag dat de afwijkende beweging van de tong in stand houdt (zoals duimzuigen, zuigen op een fopspeen of open mondgedrag)
- Het aanleren van de juiste tongpositie in rust.
- Aanleren van een slik, zowel bij speeksel als bij eten en drinken, waarbij er geen sprake is van een tongpers (tong tussen de tanden door).
- Verbeteren van de uitspraak van dentale klanken (/l/, /n/, /d/, /t/, /z/ en /s/.
- Automatiseren van de goede slik en uitspraak.
Een goede tongpositie in rust en tijdens slikken zijn voorwaarde om met de behandeling van slissen te starten.
Meer weten over OMFT? Wij hebben hier al wat eerder over geschreven: OMFT; wat is dat? (logopediedoetinchem.nl)
Wat doet de logopedist?
Allereerst kijkt de logopedist naar de oorzaak van het slissen. Als er bijvoorbeeld ook sprake is van afwijkende mondgewoonten moet dit eerst worden aangepakt. Wanneer er aan de uitspraak van de klanken wordt gewerkt, wordt dit in verschillende stappen gedaan:
- Eerst worden de verschillende dentale klanken (/l/, /n/, /d/ en /t/) geoefend, waarbij door middel van plaatjes, voorbeelden, een spiegel en voelen wordt aangegeven waar de klank gemaakt moet worden in de mond. Vervolgens worden deze klanken in woorden en zinnen geoefend.
- De /s/ en /z/ wordt op de juiste manier aangeleerd. Dit kan bijvoorbeeld gedaan worden door vanuit de /t/ klank een juiste /s/ te maken (/tsssssst/). Deze klanken worden ook in woorden en zinnen geoefend.
- Het toepassen van de nieuwe geleerde klanken in de spontane spraak is het laatste onderdeel van de therapie.
Bij alle stappen is bewustwording (waar zit je tong voor de goede klank, waar bij de foute klank) en auditieve feedback (hoe klinkt een goede klank, hoe klinkt een verkeerd uitgesproken klank) een belangrijk onderdeel van de therapie.
Het resultaat van de therapie hang af van de oorzaak van het slissen en van factoren zoals leeftijd, motivatie en inzet.
